حقوق مالی گردشگران خارجی در ایران
همان‌گونه که بیان شد بجز حقوق سیاسی در دیگر موارد ، مانند حقوق خصوصی اصل بر تساوی حقوق گردشگران و اتباع خارجه در برخورداری از حقوق با اتباع ایرانی است. ولی باید دانست این اصل در مواردی که با مصالح عام و حاکمیتی کشور مرتبط باشد ، دارای محدودیت ها و استثنائاتی است.
که البته این قاعده مختص ایران نیست و همه کشورها دارای محدودیت هایی از چنین دست هستند که مبتنی بر مصالح ملی است.
در خصوص امور مالی اتباع خارجی گستره موضوع بسیار است ، ولی چون موضوع این کتاب خاصه گردشگران است
به مواردی خواهیم پرداخت که بطور معمول گردشگران با آن مسائل در ارتباط بیشتری هستند.
اموال
سوال اصلی در این‌باره این است که آیا گردشگران در هنگام سفر به ایران می‌توانند اموالی را خریداری و تملک کنند؟
قانون‌گذار ایرانی در این‌خصوص بین اموال منقول و غیرمنقول تفاوت قائل شده است. اموال منقول اموالی است که بدون ایجاد خرابی قابل انتقال از محلی به محل دیگر باشند. مانند اتومبیل، حیوانات و…، در مقابل اموال غیر منقول اموالی است که نقل و انتقال آن از محلی به محل دیگر غیرممکن باشد، حال چه به ذات خود غیرمنقول باشند مانند اراضی، کوه‌ها و … و یا با عمل انسان غیرمنقول شده باشند مانند ساختمان و یا پنجره بکار رفته در ساختمان و … .
- اموال منقول:
درخصوص تملّک اموال منقول توسط گردشگران و کلاً اتباع خارجی، قوانین ایران مقرراتی را پیش‌بینی ننموده است. بنابراین با توجه به اصل برخورداری از حقوق خصوصی برای گردشگران می‌توان گفت که گردشگران می‌توانند هر نوع مال منقولی را که تمایل داشته باشند و خریدوفروش آن در ایران آزاد باشد را خریداری و تملّک نمایند. البته محدودیت‌هایی مانند خرید سهام بانکی و …نیز وجود دارد که بیشتر در حوزه سرمایه‌گذاری و تجارت بوده و خارج از حوزه‌ی گردشگری است پس به آن نخواهیم پرداخت.
اما چند نکته‌ی مهم وجود دارد که باید به آن توجه داشت:
1) خرید و تملک اموال منقول با جواز خروج آن از کشور متفاوت است؛
در بحث خروج اموال منقول از کشور محدودیت‌هایی وجود دارد.
2) حق تملّک گردشگران بر اموال منقول همسان اتباع ایرانی خواهد بود و نه بیشتر؛
تملّک مواد ممنوعه مانند مشروب و گوشت خوک (برای گردشگران مسلمان)، اموال دولتی، عتیقه و غیره برای گردشگران همانند ایرانی‌ها ممنوع است.
3) دفاتر اسناد رسمی مکلف به تنظیم سند اموال منقول به نام گردشگران هستند این کار باید با احراز هویت از طریق مشاهده مجوز اقامت و گذرنامه صورت گیرد.
- اموال غیرمنقول:
در بحث مالکیت بیگانگان بر اموال غیرمنقول مانند املاک، همیشه شائبه ایجاد حق برای بیگانگان در کشور مطرح بوده است و به همین دلیل قانون‌گذار در ایجاد حق برای خرید و تملک اموال غیرمنقول کمی با احتیاط عمل کرده است.در موضوع تملک اموال غیرمنقول، چون موضوع خاک و سرزمین یک کشور مطرح است و یک حق سیاسی ـ حاکمیتی محسوب می‌شود اصل بر عدم حق مالکیت اتباع بیگانه است.
در ایران قانونی در این رابطه وجود ندارد و تنها یک آیین‌نامه از هیأت وزیران به نام ” آیین‌نامه استملاک اتباع خارجه” مصوب 1328 وجود دارد
که در آن شرایط تملیک اموال غیرمنقول مشروط به شروط ذیل شده است:الف: شرط رفتار متقابل. اتباع خارجی در صورتی می‌توانند اموال غیرمنقول در ایران را تملّک نماید که در کشور متبوع او نیز، ایرانیان چنین حقی داشته باشند؛
ب: تملیک باید به منظور سکونت و یا کسب باشد. بنابراین نمی‌توان به قصد سرمایه‌گذاری مانند خریدوفروش املاک و یا اجاره‌دادن آنها اقدام به تملیک اموال غیرمنقول کرد؛
ج: اتباع خارجه باید اقامت دائم در ایران داشته باشند. این شرط باعث شده است که گردشگران از امتیاز خریداری و تملّک اموال غیرمنقول محروم شوند؛
د: نداشتن سوء‌پیشینه و تناسب املاک با تعداد اعضای خانواده و وضعیت مالی اتباع خارجه نیز از شروط است.
همان‌‌طور که می‌بینید شرایط به نحوی تعریف و تبیین شده است که عملاً گردشگران حق خرید و تملیک اموال غیرمنقول را ندارند.
زیرا یک از شروط، داشتن مجوز اقامت دائم در ایران است که با توجه به تعریف گردشگر و اینکه عملاً گردشگران
و مسافران به‌صورت موقت مجوز اقامت در ایران را دریافت می‌کنند از نظر قانونی حق تملیک این اموال را ندارند.
