تعریف صنایع دستی
صنایع دستی یا کاردستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. معمولاً این کلمه به روش‌های سنتی ساختن کالاها و وسایل مختلف گفته می‌شود. استادکاری مخصوص هر یک از این موارد مهم‌ترین ملاک است. چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی یا مذهبی فوق‌العاده هستند. صنایع دستی از نگاه سازمان یونسکو عبارتند از محصولاتی که تماما با دست و با به کمک ابزار ساخته شده‌اند. می‌بایست مهم‌ترین بخش در تولید محصول تمام‌شده، کار دست صنعتگر باشد. استفاده از ابزار مکانیکی مجاز است.
صنایع دستی از مواد خام و به تعداد نامحدود ساخته می‌شوند. این محصولات ممکن است ابزاری، زیبایی‌شناختی، هنری، خلاقانه، دارای بار فرهنگی، تزئینی، کاربردی، سنتی و یا از لحاظ مذهبی و اجتماعی نمادین و مهم باشند. از نظر سازمان صنایع دستی در ایران ۳۷۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که در ۲۴ دسته قرار می‌گیرند. از جمله صنایع دستی برتر کشور که در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته‌اند می‌توان به فرش‌های دستباف اشاره کرد که معرف بنیه فرهنگی و هنری ایران در جهان است.
سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) ویژگی‌های عمومی صنایع دستی را به شرح زیر بیان می‌کند:
- بکارگیری ابزار ساده در ساخت آنها
- عدم نیاز به دانش فنی پیچیده نسبت به سایر صنایع
- ناهمانندی و عدم تشابه فرآورده‌های تولیدی با یکدیگر
- ریشه گرفتن از فرهنگ، اعتقاد، باورها، آداب و رسوم منطقه
- امکان تأمین بخش عمده‌ی مواد اولیه از منابع داخلی
- قابلیت عرضه به بازاهای جهانی به عنوان یک محصول فرهنگی و هنری
- کمک به توسعه‌ی صنعت گردشگری و نشر ارزش‌های فرهنگی
- سرمایه‌گذاری کم و کاربری زیاد
- بالا بودن ارزش افزوده‌ی تولید
- قابلیت جنبه‌های کاربردی-تزئینی محصول
- سهولت در ایجاد توسعه و جابه‌جایی مکان کارگاه
- سهولت در انتقال تجربیات و دانش فنی تولید
در ایران و در قانون قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی, صنایع دستی به شکل زیر تعریف شده است: صنایع دستی ایران مجموعه ای از صنایع هنری و سنتی است که ضمن رعایت ضوابط شرعی و قانونی با محوریت خلاقیت، ذوق و زیبایی شناسی با بهره گیری از مواد اولیه قابل دسترس تولید می شود و فرآیند ساخت و تولید محصول به صورت فردی یا گروهی، عمدتاً با دست و با کمک ابزار مورد نیاز انجام می گیرد. رشته های فرش دستباف و صنایع دستی از قبیل نساجی سنتی، بافته های داری و غیرداری، پوشاک سنتی، کاشی سنتی، سفال و سرامیک، صنایع دستی چرمی، هنرهای سنتی وابسته به معماری، صنایع دستی فلزی، صنایع دستی چوبی و حصیری، صنایع دستی دریایی، صنایع دستی استخوان، رودوزی های سنتی، آبگینه، صنایع دستی کاغذی، طراحی و نقاشی سنتی، سازهای سنتی، میناکاری و پیشه های وابسته به گروههای یاد شده می باشند.
برای تسهیل ساخت و تولید صنایع دستی در ایران سازمان میراث فرهنگی موظف به أمور ذیل شده است:
- صدور مجوز تأسیس و پروانه تولید کارگاهی (انفرادی – گروهی)
- صدور کارت شناسایی صنعتگر موضوع این قانون
- صدور مجوز فروشگاههای انحصاری هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران
- صدور گواهی اصالت برای آثار صنایع دستی و هنرهای سنتی
- صدور مجوز تأسیس و بهره برداری از خانه های صنایع دستی و بازارچه های صنایع دستی
- صدور مجوز برگزاری حراج آثار فاخر قابل فروش صنایع دستی و هنرهای سنتی
- صدور مجوز برگزاری نمایشگاههای داخلی و بین المللی در زمینه صنایع دستی و هنرهای سنتی
- درجه بندی و صدور گواهی کیفیت به کارگاهها و فروشگاههای صنایع دستی و هنرهای سنتی
تاسیس کارگاه صنایع دستی
- متقاضیان تاسیس کارگاه صنایع دستی در ایران باید دارای شرایط ذیل باشند:
- تابعیت ایران و یا دارابودن گذرنامه و پروانه کار برای اتباع خارجی
- داشتن حداقل (۱۸) سال سن
- داشتن کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت دایم و یا گواهی معافیت تحصیلی برای آقایان.
- امکان بهرهبرداری قانونی از محل فعالیت حسب نوع مجوز
مدارک لازم برای تاسیس کارگاه صنایع دستی
- تکمیل فرم تقاضا نامه – اصل به همراه تصویر تمام صفحات شناسنامه وکارت ملی
- اصل به همراه تصویرکارت پایان خدمت یا معافیت دایم
- تعداد 1 قطعه عکس 4×3 مربوط به سال جاری
- اصل به همراه تصویر سند مالکیت یا اجاره نامه معتبر به نام متقاضی
- اصل به همراه تصویر اساسنامه شرکت
- تصویر روزنامه رسمی و آخرین تغییرات شرکت
- تصویرگزارش حسابرسی سالانه شرکت
مالیات بر درامد کارگاه های صنایع دستی
از سال 1400 کلیه کارگاه های صنایع دستی از پرداخت مالیات معاف شده اند و اشتراک آب و برق و گاز این کارگاه ها نیز از تجاری به صنعتی تغییر یافته است.
مقاصد گردشگری- صنایع دستی در ایران
1- شیراز به‌واسطه‌ی جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، ادبی، مذهبی و طبیعی جزو پربازدیدترین و محبوب‌ترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شود. این کلان‌شهر زیبا در بهمن ۱۳۹۸ به فهرست شهرهای جهانی صنایع‌دستی یونسکو اضافه شد
2- شهرستان ملایر در استان همدان قرار دارد که به صنایع‌دستی چوبی و خاصه هنر تولید مبلمان سنتی معروف است. با اینکه هنر مذکور از روزگاران کهن در ملایر وجود داشته، حدود ۵۰ سال است که رونق ویژه‌ای یافته و چهره‌ای دیگر از این هنر و صنعت را به جهانیان نشان داده است و در نهایت هم همت مردم و مسئولان ملایر نتیجه داد و این شهر در بهمن‌ماه ۱۳۹۸ با عنوان «ملایر ؛ شهر جهانی مبل و منبت» در فهرست شهرها و روستاهای جهانی یونسکو به ثبت برسد.
3- اصفهان، سال‌ها پیش از آن که پایتخت حکومت صفوی باشد به شهر صنعتگران ماهر شهرت داشت؛ اما در دوران صفویه و با ایجاد زمینه‌های مناسب برای رونق بخش‌هایی مانند معماری و صنایع‌دستی، به بازار مرکزی کشور تبدیل شد. در اصفهان ده‌ها صنعت دست‌ساز هنرمندانه به ثبت رسیده که قدمت برخی از آنها بیش از چند صد سال است.
4- میبد، شهری با تمدنی به قدمت هفت هزار سال در یزد است که سفالگری، سرامیک و زیلوبافی آن شهرت زیادی دارد؛ به‌طوری که این شهر موفق شد در سال ۱۳۹۷ برای هنر زیلو بافی در فهرست شهرهای جهانی صنایع‌دستی قرار گیرد.
5- سیرجان شهری کوچک در استان کرمان در جنوب ایران است که توانست خود را در سطح جهان مطرح کند و گلیم این منطقه در سال ۱۳۹۶ در فهرست شهرهای جهانی صنایع‌دستی ثبت شد. گلیم شیریکی پیچ از شاخص‌‌ترین دست‌‌بافته‌های زنان روستایی و عشایری شهرستان سیرجان به حساب می‌آید که خاستگاه اصلی آن روستای دارستان در ۲۵ کیلومتری مرکز شهرستان سیرجان است. با ثبت جهانی گلیم شیریکی پیچ سیرجان، هشت اثر از استان کرمان به ثبت جهانی رسیده‌اند.
