روادید چیست؟ > به رسمیت شناختن و احترام به حاکمیت هر کشوری اقتضا می‌کند، افراد دارای تابعیت غیر، ازجمله گردشگران، جهت ورود به یک کشور و خروج از آن، از دولت حاکم، اجازه مخصوص بگیرند. این مجوز، “ویزا” و یا “روادید” نام دارد.
ماده 1 قانون، راجع‌‌به ورود و اقامت اتباع خارجی بدون تعریف از روادید (ویزا) می‌گوید:
«هر یک از اتباع خارجه برای ورود و اقامت و خروج از ایران باید اجازه مأمورین مربوطه ایران را تحصیل نمایند.»
در این قانون اجازه مخصوص با نام “ویزا” و در آیین‌نامه آن “روادید” بیان شده است.
درمجموع می‌توان روادید را اجازه مخصوصی دانست که کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور (به نمایندگی از وزارت امور خارجه و پس از کسب موافقت آن وزارت‌خانه) برای اتباع خارجی و گردشگرانی که می‌خواهند به ایران سفر کنند با مدت محدود و معین صادر می‌کنند.
بنابراین به‌طور کلی می‌توان روادید را که به صورت برچسب یا مُهر بر روی کاغذهای مربوطه در گذرنامه اشخاص، اوراق شهادت‌نامه هویت و یا دیگر اسناد مسافرتی[1]، چسبانده یا زده می‌شود؛
دربردارنده هدف سفر، مدت اقامت و مهلت ورود به کشور مقصد و نیز خروج از آن دانست.
در کشور ایران، برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر، مصاحبه حضوری[2]
و یا دادن تضمین‌های مالی برای صدور روادید الزامی نیست.
[1]اسناد مسافرتی یا همان Travel Documents در اغلب کشورها برای مسافرت پناهندگان صادر می‌شود.
[2]نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در صورت ضرورت می‌توانند متقاضی را
برای مصاحبه دعوت نمایند ولی الزامی به دعوت تمامی متقاضیان روادید ایران وجود ندارد.
انواع روادید ایران
براساس هدف و انگیزه سفر به ایران، 12 نوع روادید پیش‌بینی شده است.
افراد در هنگام درخواست برای اخذ روادید باید نوع آن را در فرم مربوطه تعیین نمایند.
انواع روادید را می‌توان به شرح زیر تقسیم‌بندی کرد:
| انواع روادید | توضیحات | درخواست‌کنندگان احتمالی | پیش‌نیــــازها |
| ورود -A | این روادید برای اتباع خارجی دارای دعوت‌نامه از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های دولتی و خصوصی معتبر که برای عقد قرارداد و مذاکره در زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری، راه‌اندازی دستگاه‌های خریداری شده و… عازم ایران هستند، صادر می‌شود. | اعضای هیأت‌علمی؛
کارشناسان فرهنگی؛ پژوهشگران؛ رانندگان حامل کالا یا مسافر؛ اعضای هیأت‌های رسمی، سیاسی، اقتصادی، هنری؛ بازیکنان و کادر فنی تیم‌های ورزشی؛ مدیران و کارشناسان سازمان‌های بین‌المللی و تخصصی؛ کاسبان و تجار شناخته شده؛ کارکنان سازمان ملل و ارگان‌های وابسته. اعضای خانواده خارجیان مقیم ایران.
|
دریافت دعوت‌نامه معتبر از نهادهای دعوت‌کننده؛
تکمیل اطلاعات درخواست؛ مصاحبه احتمالی در نمایندگی. |
| جهانگردی ـ گردشگری -B | روادید جهانگردی برای اتباع خارجی که با هدف گردشگری وارد کشور می‌شوند، صادر می‌شود[1]. | جهانگردان ـ گردشگران. | تکمیل اطلاعات درخواست؛
مصاحبه احتمالی در نمایندگی. |
| زیارتی -C | روادید زیارتی برای مسلمانان خارجی که با هدف زیارت مکان‌های مقدس وارد کشور می‌شوند، صادر می‌شود. | جهانگردان مسلمان.
|
تکمیل اطلاعات درخواست؛
مصاحبه احتمالی در نمایندگی. |
| سیاسی -D
خدمت -S |
مأموران موقت نمایندگی‌های سیاسی، کنسولی و دفاتر سازمان‌های بین‌المللی مقیم ایران؛
میهمانان موقت مأموران اعم از دیپلمات‌های خارجی مقیم و مأموران ثابت اعزامی؛ دارندگان گذرنامه سیاسی و خدمت در قالب هیأت‌های برگزاری اجلاس، کارآموزی، اجرای برنامه فرهنگی و آموزشی و… ؛ دارندگان گذرنامه سیاسی و خدمت که برای جهانگردی یا زیارت، قصد سفر به ایران را دارند.
|
گذرنامه سیاسی یا خدمت؛
تکمیل اطلاعات درخواست.
|
|
| تحصیلی -E | روادید تحصیلی برای دانشجویان یا طلاب علوم دینی که قصد تحصیل در ایران را دارند. | دانش‌آموزان؛
دانشجویان؛ محققین. |
دریافت پذیرش تحصیلی از وزارت علوم، آموزش و پرورش و یا مراکز علمی مورد تأیید؛
تکمیل اطلاعات درخواست. |
| با حق کار -F | روادید با حق کار برای اتباع خارجی که قصد اشتغال در ایران را دارند. | کارگران؛
متخصصان صنعتی، پزشکی و …؛ مهندسان. |
دریافت پذیرش کار از کارفرمای شاغل در ایران که به تایید وزارت کار رسیده باشد؛
تکمیل اطلاعات درخواست. |
| عبور -G | این نوع روادید در مرزهای کشور ایران و
برای مسافرانی صادر می‌شود که قصد دارند از طریق خاک ایران به کشور سومی سفر کنند. |
رانندگان؛
جهانگردان؛ تجار. |
ارائه روادید کشور مقصد؛
تکمیل اطلاعات درخواست. |
| مطبوعاتی -H | اصحاب رسانههای خارجی اعم از رسانههای دیداری، شنیداری، مکتوب و دیجیتالی؛
تهیه‌کنندگان، سازندگان و دست اندرکاران هر نوع گزارش، فیلم و …که به منظور انجام امور حرفه‌ای عازم ایران هستند، باید روادید مطبوعاتی اخذ کنند. |
خبرنگاران؛
تهیه‌کنندگان و تیم‌های هنری همراه؛ تصویربرداران.
|
تکمیل اطلاعات درخواست؛
دریافت مجوز مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای.
|
| سرمایه‌گذاری -I | این روادید برای اتباع خارجی (با سرمایه دارای منشأ خارجی) که مجوز سرمایه‌گذاری آنها به تأیید سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران رسیده باشد، صادر می‌شود. | تجار؛
سرمایه‌گذاران.
|
تأییدیه سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران؛
تکمیل اطلاعات درخواست.
|
| خانواده -M | روادید خانواده برای رفع مشکلات بانوان ایرانی که مطابق قانون جمهوری اسلامی ایران با مردان خارجی ثبت ازدواج کرده‌اند صادر می‌شود و هدف آن، ارائه تسهیلات بیشتر به همسر و فرزندان مشترک خارجی این بانوان است.
کسانی که هنوز ازدواج خود را نزد مراجع ایرانی ثبت قانونی نکرده‌اند، باید از طریق “روادید بستگان” درخواستشان را ثبت کنند. |
مردان خارجی که با بانوان ایرانی ازدواج کرده‌اند؛
فرزندان خارجی دارای مادر ایرانی.
|
ارائه اجازه قانونی پدر برای فرزندان؛
تکمیل اطلاعات درخواست.
|
| درمانی -T | این روادید برای اتباع خارجی که با هدف معالجه در یکی از مراکز درمانی معتبر داخل کشور پذیرش دریافت کرده‌اند، صادر شده و “روادید درمان” نامیده می‌شود. | بیماران جسمی. | پذیرش درمانی از مراکز درمانی معتبر؛
تکمیل اطلاعات درخواست. |
لغو ضرورت اخذ روادید
دولت و هیأت وزیران در برخی شرایط، ضرورت اخذ روادید و در بعضی شرایط، اخذ قبلی ویزا برای ورود به ایران را حذف نموده است. گردشگران و دیگر مسافران در شرایط زیر می‌توانند بدون اخذ روادید به ایران سفر کنند؛
- تبعه کشورهای معاف از روادید باشند؛
برخی از دولت‌ها به‌خاطر حسن روابط موجود و برای تسهیل ورود و خروج اتباع کشورهای دیگر، اقدام به امضای توافق‌هایی می‌کنند که اتباع خارجی کشورهای طرف توافق، بتوانند بدون اخذ روادید برای مدت معینی به کشور مقصد، سفر کنند. هدف از چنین تسهیلی، رونق بیشتر گردشگری و تجارت دولت‌ها است.
ایران نیز با توجه به قوانین بین‌المللی و توافق‌با دیگر دولت‌های خارجی، امکان ورود بدون روادید به کشور را برای تبعه برخی از کشورها فراهم نموده است. این افراد می‌توانند در مبادی ورودی با توجه به قوانین و شرایط تعیین شده، مجوزهای لازم برای ورود را کسب نمایند.
اتباع کشورهای آذربایجان، بولیوی، ترکیه، سوریه، لبنان، گرجستان، ارمنستان، ونزوئلا، مصر، مالزی و چین شامل قوانین لغو روادید مطرح شده هستند.
- از روادید فرودگاهی استفاده کنند؛
روادید فرودگاهی همان روادید گردشگری (نوع B) است که باتوجه به مصوبه هیأت وزیران جمهوری اسلامی ایران، دفاتر گذرنامه و روادید وزارت امورخارجه مستقر در فرودگاه‌های بین‌المللی ایران (فرودگاه‌های امام‌خمینی (ره)، مهرآباد، مشهد، شیراز، تبریز، ارومیه، اصفهان، بندرعباس، بوشهر، قشم، کرمان و کیش) به درخواست متقاضی روادید گردشگری و برای دارندگان گذرنامه‌های عادی معتبر از کشورهای زیر صادر می‌کنند؛
- آذربایجان، آلبانی، آلمان، اتریش، ارمنستان، ازبکستان، اسپانیا، استرالیا، اسلوانی، اسلوواک، امارات متحده عربی، اندونزی، اوکراین، ایتالیا، ایرلند؛
- بحرین، برزیل، برونتی، بلاروس، بلژیک، بلغارستان، بوسنی‌هرزگوین؛
- پرتغال، پرو؛
- تاجیکستان، تایلند، ترکمنستان؛
- چین، دانمارک، فدراتیو روسیه، رومانی، ژاپن؛
- سنگاپور، سوئد، سوئیس، سوریه؛
- عراق (تنها در فرودگاه مشهد)، عربستان، عمان، فرانسه، فلسطین،
- قبرس، قرقیزستان، قطر؛
- کرواسی، کره جنوبی، کره شمالی، کلمبیا، کوبا، کویت، گرجستان؛
- لبنان، لوگزامبورگ، لهستان؛
- مالزی، مجارستان، مغولستان، مکزیک؛
- نروژ، نیوزلند؛
- ونزوئلا، ویتنام؛
- هلند، هند، یوگسلاوی، یونان.
- قصد ورود به مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی داشته باشند؛
مطابق با آیین‌نامه اجرایی صدور روادید اتباع خارجی در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی، اتباع خارجی برای ورود مستقیم به مناطق آزاد نیازی به اخذ روادید ندارند و در همان مبادی ورود، اجازه اقامت به مدت دو هفته، بر روی اسناد مسافرتی آنها درج خواهد شد. این مدت تا شش‌ماه ظرفیت تمدید دارد.
مناطق آزادی شامل لغو روادید قبلی می‌شوند که دارای مبادی مستقیم ورودی (دریایی ـ هوایی ـ زمینی) باشند. چنان‌چه یک منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی، مبادی مستقیم ورودی نداشته باشد، اتباع خارجی باید برای ورود به کشور، روادید دریافت کنند. گرفتن روادید برای سفر از منطقه آزاد به سایر نقاط کشور، الزامی است.
موانع صدور روادید ایرانی
هرچند اسناد بین‌المللی و قوانین داخلی کشورها، حق گردشگری را یکی از حقوق بنیادین بشر می‌دانند و معتقدند هر شخصی حق دارد برای تفریح و رفاه خود به مسافرت و گردشگری بپردازد ولی اصل حاکمیت دولت‌ها بر سرزمین خویش باعث شده، دولت‌ها الزامی بر صدور روادید برای گردشگران خارجی نداشته باشند.
هر حاکمیتی با توجه به شرایط خود شروطی را برای صدور مجوز ورود به کشورش تعیین کرده و در بعضی شرایط حتی از صدور روادید خودداری می‌کند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. مطابق قوانین ایران در شرایط زیر از صدور ویزا خودداری می‌شود؛
- در صحت اسناد ارائه شده تردیدی وجود داشته باشد.
- فردی مطابق با قوانین ایران، تبعه ایران باشد، ولی بخواهد با اوراق تابعیت غیرایرانی به ایران سفر کند.
- حضور شخص خارجی (گردشگر) در ایران بر ضد امنیت مملکت، نظم عمومی و یا به هر جهتی منافی مصالح مملکتی باشد.
- شخص خارجی در ایران سابقه محکومیت به جنحه[2] مهم و یا جنایت داشته و یا در یک کشور دیگر (خارج از ایران) محکوم به جنحه و یا جنایت شده باشد.
- شخص خارجی قبلاً از ایران اخراج شده باشد.
- حضور شخص خارجی در ایران به ملاحظه حفظ‌الصحه[3] عمومی و یا عملیات منافی عفت صلاح نباشد.
- شخص خارجی نتواند اثبات کند که وسایل تحصیل معاش خود را در ایران به وسیله سرمایه یا مشاغل مفیده خود داراست.
- برای افراد زیر 18 سال در صورتی روادید ایران صادر می‌شود که از پدر خود اجازه رسمی و محضری داشته باشند. همچنین برای افرادی که تابعیت ندارند، صدور روادید مشروط به رضایت خاص از وزارت امور خارجه ایران است.
محدودیت روادید برای اتباع برخی کشورها
اتباع بیشتر از 100 کشور دنیا برای ورود به ایران و داشتن فعالیت‌هایی از قبیل سفر توریستی، فعالیت‌های تجاری (ویزای شرکتی) و … نیاز به اخذ روادید ایرانی دارند. اتباع سه کشور انگلیس، کانادا و ایالات متحده آمریکا دارای شرایط متفاوتی نسبت به سایر کشورها هستند.
اتباع این سه کشور در صورتی می‌توانند ویزای توریستی ایران را دریافت کنند که در قالب تور وارد ایران شوند. دراین میان، اتباع آمریکا علاوه بر سفر در قالب تور، باید به همراه یکی از راهنمایان گردشگری (تور لیدر) که تأییدیه وزارت امور خارجه، اداره میراث فرهنگی و پلیس اتباع خارجی را داراست در ایران به سفر بپردازند. اتباع این سه کشور باید دارای برنامه سفر کامل و مشخصی باشند به طوری که تمام جزئیات سفرشان از قبیل زمان دقیق ورود و خروج، محل اقامت، جاذبه‌هایی که بازدید می‌کنند و در بعضی شرایط حتی مسیرهای مدنظر برای تردد نیز باید مشخص شده و در ذکر شوند.
ساکنین اراضی اشغالی توسط رژیم صهیونستی (اتباع کشور به رسمیت شناخته‌نشده اسراییل) حق سفر به ایران را ندارند.
تمدید روادید
قانونگذار ایران، اتباع خارجی را مکلف نموده تا به محض انقضای مدت روادید، کشور را ترک کنند مگر آنکه تقاضای تمدید روادید کرده و مجوز تمدید را گرفته باشند[4]. قانونگذار در خصوص شرایط و دفعات تمدید، حکم و محدودیتی بیان نداشته ولی آنچه مسلم است، برای تمدید روادید، بجز انگیزه و قصد تمدید که باید به تأیید مرجع صلاحیت‌دار برسد، وجود شرایط صدور روادید، نیز لازم است[5].
باید در نظر داشت فقط درخواست روادید، مجوز اقامت بیشتر برای گردشگر نیست و باید حتماً موافقت با آن اخذ شود. متقاضی برای تمدید روادید خود باید به پلیس مهاجرت و اتباع خارجی مراجعه کند.
لغو روادید
قانونگذار ایران در بعضی شرایط، روادید گردشگر را لغو و وی را از کشور اخراج می‌کند. مطابق ماده 11 قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجی، چنان‌چه اتباع خارجی مقررات قانون ورود و خروج اتباع را رعایت نکنند و یا شرایط صدور روادید در هنگام سفر به ایران را از دست داده باشند و یا کاشف به‌عمل آید که از ابتدا آن شرایط را نداشته‌اند ممکن است توسط اداره ناجا (پلیس اتباع خارجی) تصمیم به لغو روادید و اخراج آنها گرفته شود. در این صورت مهلتی برای خروج اختیاری به تبعه خارجی داده می‌شود تا به اختیار خود کشور را ترک کند، در غیر این‌صورت تحت‌الحفظ و قهراً از کشور خارج می‌شود.
مسافر خارجی 15 روز زمان دارد به این تصمیم در وزارت کشور اعتراض کند. در صورت اعتراض شخص، اجرای تصمیم اخراج (به استثناء مواردی که اخراج از نقطه‌نظر مصالح کشور فوریت دارد) به تعویق خواهد افتاد. وزارت کشور پس از دریافت اعتراض، موضوع را در جلسه‌ای متشکل از مدیرکل سیاسی وزارت کشور، نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت دادگستری و وزارت اطلاعات، بررسی کرده و در نهایت تصمیم نهایی به ناجا ابلاغ می‌شود. گردشگران، چون عمدتاً مدت روادید کمتر از یک‌ماه است عملاً تصمیم اخراج در صورت اعتراض باعث اخراج نمی‌شود زیرا مدت رسیدگی به اعتراض، بیش از مدت روادید خواهد بود.
نکته ای که باید در نظر داشت این است که اختیار ناجا برای اخراج گردشگران، نافی صلاحیت عام محاکم قضایی برای رسیدگی به جرائم اتباع بیگانه نبوده و محاکم می‌توانند در هنگام صدور حکم محکومیت گردشگر مجرم، اخراج از کشور را به‌عنوان مجازات تکمیلی در نظر بگیرند.
[1] این نوع روادید، تنها برای جهانگردانی که اصالتاً دارای تابعیت کشورهای خارجی هستند صادر شده و دارندگان گذرنامه‌های سیاسی، خدمت، تجاری، کارشناسی، خبرنگاری، گزارشگری و اتباع ایرانی که دارای گذرنامه‌ی خارجی نیز بوده ولی به‌موجب قوانین جمهوری اسلامی ایران از تابعیت ایران خارج نشده‌اند، نخواهد بود.
[2] جرم
[3] سلامت و بهداشت
[4] ماده 5 قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجی می‌گوید: اتباع خارجه ملزم می‌باشند در انقضا مدت اجازه عبور و یا توقف، از خاک ایران خارج شوند مگر اینکه از نظمیه تقاضای تمدید مدت کرده و تحصیل اجازه نمایند.
[5] در همین فصل درباره آن توضیح داده‌ایم.
منبع: کتاب راهنمای حقوقی سفر به ایران- مولف دکتر سعید بدخش- چاپ مهکامه
